Het Parool, 02-02-2019, pp. 12-13

Het ideale moment om in te grijpen

Toerisme: Aanpak faalt, Airbnb blijft groeien

 Amsterdam faalt bij de aanpak van Airbnb en het overtoerisme. De stad moet volgens onderzoeker Jeroen Oskam naar de aanpak elders kunnen kijken. ‘Airbnb betaalt geen toeristenbelasting aan de stad, maar doet een donatie.’

JEROEN OSKAM: ‘WETHOUDER IVENS HEEFT GEZEGD DAT HIJ DE CATALAANSE AANPAK STOEREJONGENSTAAL VINDT. MAAR BARCELONA DOET HET OP ALLE VLAKKEN BETER.’ DANIEL COHEN

 

‘De Amsterdamse aanpak van Airbnb werkt aantoonbaar niet. Wij zien nog steeds groei, van het aantal gebruikers en van het aanbod.” Die toename is volgens Jeroen Oskam in Amsterdam sterker dan in steden waar wel harde maatregelen gelden.

“Het afgelopen jaar is in Amsterdam het aanbod en het bezoek 25 procent gestegen. In Barcelona was dat 15 procent. In de jaren daarvoor was het verschil nog groter.”

In zijn boek The Future of Airbnb and the sharing economy, dat in april verschijnt, fileert Oskam, hoofd onderzoek van Hotelschool The Hague, zowel Airbnb als de reactie van de traditionele hotelindustrie en overheden.

Met de gegevens uit 25 Airbnb-steden achter de hand is zijn conclusie simpel. “Airbnb is geen antwoord op de hotelindustrie, het is er onderdeel van, maar met een andere façade. Alleen: hotels zijn gereguleerd en Airbnb nagenoeg niet. Dat maakt hen aantrekkelijker, goedkoper en ongrijpbaar.”

 

10.000 euro

De maatregelen die Amsterdam volgt om de groei van zowel aanbieders van appartementen als bezoekers te beteugelen, zijn volgens Oskam onvoldoende, zoals nu het plan om Airbnb-verhuur buiten de toegestane periode een economisch delict te maken.

“Met een Airbnb-huis verdien je in deze stad gemiddeld 10.000 euro per jaar. Bij een ‘multilister’, een verhuurder die meer dan twee appartementen aanbiedt, is dat tussen de 40.000 en 60.000 euro per jaar. Van het aanbod in Amsterdam komt 40 procent van zulke multilisters. Dan kun je wel een paar duizend euro boete opleggen, maar dat calculeren ze in, ook omdat de pakkans klein is.”

Hij vindt de Amsterdamse aanpak een wassen neus. “De toeristenbelasting die Airbnb aan Amsterdam betaalt, is geen toeristenbelasting, maar een donatie van Airbnb. Als jij niet kunt controleren hoeveel aanbieders en boekingen er precies zijn, dan is het geen valide afdracht. Zo werkt mijn inkomstenbelasting ook niet.”

“Toeristenbelasting is bovendien een schijntje zodra je je afvraagt of aanbieders met zulke inkomsten wel vennootschapsbelasting en btw afdragen. Dat gaat om veel meer geld. Het probleem is dat de Belastingdienst niet weet waar het aanbod zit. Dat is alleen te zien aan een stipje op de kaart, maar dat zet de aanbieder zelf. Dus dat wordt een paar huizen verder geplaatst.”

“Er zijn twee steden die het onder controle krijgen: San Francisco en Barcelona. Die hebben een juridische formule gevonden, waarmee een registratieplicht kan worden afgedwongen.”

“In Spanje heeft de rechtbank bepaald dat Airbnb een toeristisch tussenpersoon is.” Net als alle andere toeristische bedrijven moet Airbnb zich er aan de regels houden. “Een daarvan is dat aanbieders ingeschreven moeten staan bij de Kamer van Koophandel, als bedrijf. Airbnb is verplicht dat KvK-nummer ook op zijn site te zetten. Zo kunnen niet alleen de klanten zien wat er aan de hand is, maar ook de gemeente en de fiscus.”

 

Privacyregels

Volgens de Amsterdamse wethouder Laurens Ivens maken privacyregels de Catalaanse aanpak in Nederland onmogelijk. “Maar dan zou het in Barcelona ook niet kunnen, daar gelden dezelfde Europese privacyregels.”

“Ivens heeft in een interview gezegd dat hij de Catalaanse aanpak stoerejongenstaal vindt en dat Amsterdam het beter doet. Wij begrijpen niet waar die uitspraak vandaan komt. Wij zien dat Barcelona het op alle vlakken beter doet. Ook daar is nog groei en overlast, maar de maatregelen hebben duidelijk impact. De groeicurve vlakt daar af, hier blijft hij stijgen.”

Maar Amsterdam wil niet luisteren. “Ik word overal uitgenodigd, maar hier wil de gemeente niets van ons weten. Het misverstand heerst dat ik voor hotels werk, omdat we ‘hotelschool’ heten. Maar ik werk in het onderwijs, volstrekt onafhankelijk.”

“Amsterdam is erg eigenwijs. Er is te lang vastgehouden aan de claim dat we het als ‘sharing city’ goed deden. Het gemeentebestuur is te veel blijven vertrouwen op Airbnb-marketing: een utopisch, progressief verhaal, dat tegenover de conservatieve hotels werd gezet.”

“Nu blijkt met Airbnb, Deliveroo en Uber de deeleconomie heel anders uit te pakken. Dan is het voor een politicus als Ivens lastig om te zeggen: ik ben erin getrapt. Maar hij is aantoonbaar opgeschoven Alleen sinds hij ons eerste onderzoek uit 2015 – dat helemaal is uitgekomen – heeft afgeschoten, heeft hij nooit meer gebeld.” Koppigheid is een herkenbare eigenschap van Ivens, zie de HA.

Onderzoeken worden volgens Oskam steevast afgeserveerd vanwege de discrepantie tussen cijfers uit verschillende bronnen. “Dat is onvermijdelijk zolang Airbnb zijn gegevens geheimhoudt. Het is een waandenkbeeld dat je exacte cijfers kunt verwachten.”

 

1,4 miljoen bezoekers

“In 2015 kwamen wij op 550.000 Airbnb-bezoekers in Amsterdam. Het NBTC, het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen, kwam toen op 585.000, Airbnb gaf toen aan de gemeente 575.000 op. Dat komt aardig overeen.”

“Op basis van dezelfde methode kwamen we een jaar later op 1,1 miljoen bezoekers. Toen begon Airbnb te schreeuwen: het is te hoog. Maar in hun persbericht stond dat ze dat jaar 1,4 miljoen bezoekers naar Nederland brachten. Dan zitten we weer aardig in de richting.” In 2017 hadden we 1,4 miljoen bezoekers, maar nu geeft Airbnb helemaal geen cijfers meer.

Oskam constateert dat de krankzinnige groeicijfers, die jaar na jaar boven de 100 procent lagen, voorbij zijn. “De opstartfase van Airbnb lijkt voorbij. De markt raakt verzadigt.”

“Het aanbod van toeristen groeit snel, maar het aantal woningen dat zich hiervoor leent, is eindig. Totdat de woningvoorraad weer wordt uitgebreid. Dit is het ideale moment om in te grijpen.”

 

 

 

OVERTOERISME IS ONOPLOSBAAR

Een pasklare oplossing voor overtoerisme – de drukte die sommigen in de stad voelen – bestaat niet. “Ik wou dat ik het wist. Als we naar de wereldcijfers kijken, zijn we pas halverwege de groei van het toerisme. Het probleem wordt waarschijnlijk alleen maar groter en groter,” zegt Jeroen Oskam.

Het aanpakken van hotels of Airbnb lost volgens hem weinig op. “Overnachting zit pas helemaal aan het einde. Je kunt verbieden dat vliegtuigen nog in Nederland landen. Ik zou daar niet voor zijn, maar het klopt dat we vliegen stimuleren, subsidiëren en faciliteren.”

“Maar de opkomst van lowcost heeft ook gedemocratiseerd. Mensen die vroeger geen vakantie konden betalen, kunnen het nu wel. Mag die groep dan niet meer op vakantie? Vanuit economisch perspectief kun je dat voorstellen, maar maatschappelijk lijkt het mij discutabel als mensen met weinig geld niet op reis mogen en rijken wel.” Maar rijken gaan nu ook al vaker en verder op reis dan armen.

“Er wordt vaak gezegd: we willen de kwaliteitstoerist, waarmee wordt bedoeld de toerist die veel geld uitgeeft. En we willen toeristen die zich gedragen, maar wie bepaalt wat dat gedrag moet zijn? Het heeft iets xenofoobs: Britten willen we niet meer, want die vinden we ongemanierd. Waarom is het geen probleem dat 100.000 Europeanen naar Bali gaan, maar wel als 100.000 Aziaten naar Europa komen?”